Maand: juni 2022

Houten tafels en banken in een binnentuin; de hoge oude huizen begrenzen het plaatsje waar de zon niet meer komt. Aan het begin van de avond is het fris, maar dat geeft niet, we hebben warme vesten over onze feestjurk aangetrokken. Binnen staan frisgroene salades en quiches uitgestald, schalen met brood en kaas, zilverkleurige bakken met ijs om de wijn koel te houden. En als dessert is er een taart in lagen: zoetzure confiture en gele room tussen cake, waarvan grote stukken gesneden zijn. In cirkels lopen we er omheen, we vullen onze borden.
Ik schuif aan bij een groepje meiden – of laat ik zeggen: jonge vrouwen, ze zijn begin twintig. Ze spreken achteloos en met veel flair over hun schreden in de literaire wereld. Een boekpresentatie waar ze gevraagd werd de wijn te schenken, en waar ze na afloop dronken werden met de auteur. Een stage bij een gerenommeerd tijdschrift; waarvoor ze een interview met een bekende Amerikaanse schrijver maakten. Niets houdt hen tegen, alles is mogelijk. Moeiteloos schakelen tussen studies en baantjes, en slecht betaalde stages – het maakt hen niet uit. Ze zijn gedreven en ambitieus; ze gaan er zonder aarzelen op af.

We drinken wijn. Eén van hen haalt de fles van binnen en schenkt vaak en veel bij. We bietsen sigaretten van een collega die wel nog rookt, ik rook voor de gelegenheid met hen mee.

Hoe dat in mijn tijd was, vragen ze, en ik denk eraan terug. Ik denk aan het huis, de studie, de vriendinnen. Dat ik één telefoon had, die in de hoek van de kamer stond. Wanneer die overging was het meestal mijn moeder, daar had ik niet altijd zin in, dan sprong het antwoordapparaat aan. En dat ik tussen het studeren door veel middagdutjes deed. In een houten twijfelaar die achter de boekenkast stond in de andere hoek van de kamer. Wij konden dat heel goed, slapen in de middag.

Er was tijd herinner ik mij; meer tijd dan ooit daarna, ik kon dagenlang lezen. Misschien was ik minder onverschrokken, misschien aarzelde ik: door de redactie van een blad werd ik gevraagd foto’s te maken, maar ik deed dat niet. Ik wilde mijn scriptie op tijd inleveren. Ik aarzelde. Het was hoe dan ook toen al nodig langdurig uit het raam te staren naar de roeiers die in de Amstel voorbij kwamen.

Zij lachen en schenken nog eens bij, waarschijnlijk hechten ze weinig waarde aan mijn woorden, en dat geeft niet. De energie, de sprankeling in hun ogen – het is prachtig om te zien. Ze zijn zelf ook prachtig om te zien: in hun zomerjurkjes, de lippen rood geverfd, het haar nog donker in de eigen kleur. Zo fris en nog niet aangeraakt, niet werkelijk, door het leven.

Na afloop loop ik naar de metro, een hele lange roltrap verdwijnt onder de grond. En de volgende ochtend is mijn hoofd zwaar van de wijn en vraag ik me af of zij, de jonge vrouwen die ik achterliet, of zij daar ook last van hebben. Huid raakt gerimpeld, handen worden oud en we hebben een bril nodig om te lezen. Intussen heeft het leven zich veelkantig aan ons voorgedaan, en zijn we zelf zo gelaagd als een taart waarbij zoet en zuur elkaar afwisselen.

Hij zit in de den tegenover, nog geen drie meter bij ons vandaan. Met een lijfje zo klein als het jong van een kat beweegt hij snel en behendig van tak naar tak. De staart die doet het hem, die maakt dat we blijven kijken: hoe hij haast vliegend door de lucht gaat met de vuurrode sliert achter zich aan. Minutenlang staan we in de woordloze stilte; onze slaap-warme ochtendlichamen heel dichtbij elkaar.

De avond ervoor zaten we op het bankje in de avondzon. We deelden een portie friet met kibbeling, en een klein flesje wijn. We genoten zoals wij dat kunnen; de vingers vet, onze monden zout. En we spraken over onze omgang met de aarde; dat we daar zo moedeloos van worden.
We zouden de aarde moeten verzorgen als ons eigen lichaam, maar we verwaarlozen haar. We zouden haar moeten koesteren, maar dreigen haar te vermorzelen in de zucht naar steeds meer. Tevreden zijn met het normale, dat kunnen we haast niet meer. Zien wat dichtbij is: een roos die uitkomt bij de voordeur. Doen wat gedaan moet worden: zelf je groenten snijden, niet voorverpakt uit een zakje, daar de tijd voor nemen. Zélf fietsen, zonder trapondersteuning. En vooral: voeling houden met de mensen om je heen, relaties weer betekenis geven. Het is allemaal normaal, het is vaker gezegd en lijkt zo eenvoudig, maar we weten het niet meer. We zijn de weg kwijt en de onverdraagzaamheid neemt toe.

We sliepen samen in de caravan, met gekleurde doeken bij wijze van gordijn. En ik sliep zoals ik thuis nooit slaap, heel lang en diep, toen ik wakker werd was de ochtend al begonnen. Dan doen we samen yoga, met blote voeten in het gras, en lijven die nog stram zijn van de nacht. En we drinken koffie en eten brood met veel jam. De eekhoorn kijkt toe. We zeggen nu niets meer, want alles is gezegd; een dierbare vriendschap is opnieuw bezegeld. Wanneer ik vertrek, op mijn geel-blauwe fiets naar het station fiets door het groen, draag ik ons samen met mij mee.

Thuis moet ik mijn gedachten nog even volgen. Op mijn schrijftafel staat een foto van mijzelf in de kleuterklas. Het lachende kind dat ik was, met een rond gezicht en een krachtig postuur, helpt mij eraan te herinneren de wereld opgewekt tegemoet te blijven treden.

Later hoor ik op de radio een lang interview met een vrouw*. Zij is mensenrechtenadvocaat, en zij is getrouwd met een schrijver die net als ik dol is op de puntkomma. Zij heeft geprocedeerd tegen Shell, ze heeft het opgenomen voor de mensen in Nigeria. Het heeft heel lang geduurd, wel dertien jaar. Maar soms lukken dingen, je moet vasthoudend zijn, blijven geloven in het goede en niet opgeven. Toen de zaak werd gewonnen was dit wereldnieuws, het was een doorbraak. Dat ze er niet altíjd meer mee weg zullen komen – dat is nu een feit. Het is een begin van iets.

* Channa Samkalden, in: Panorama Zondag (radio 4)